ਰੂਸ: ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ (Prime Minister Narendra Modi) 8 ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਰੂਸ ਦੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰੇ ‘ਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੌਰਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦਰਮਿਆਨ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸਾਲਾਨਾ ਦੁਵੱਲੀ ਸਿਖਰ ਬੈਠਕ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। 2020 ਵਿੱਚ ਕੋਵਿਡ-19 ਅਤੇ 2022-2023 ਵਿੱਚ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਭਾਰਤ-ਰੂਸ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
ਪੱਛਮੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਰੂਸ ਪ੍ਰਤੀ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਰਵੱਈਏ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਰੂਸ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 3 ਅਤੇ 4 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਅਸਤਾਨਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਐਸ.ਸੀ.ਓ. ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪੀ.ਐਮ ਮੋਦੀ ਦੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦੁਵੱਲੇ ਸਬੰਧ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਤਾ
ਰੂਸ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਕਈ ਪੱਧਰਾਂ ‘ਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਬਹੁਧਰੁਵੀਤਾ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਹੇਗਮਨੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰੂਸ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਦੱਖਣ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਰੂਸ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਤੋਂ ਦੂਰੀ
ਭਾਰਤ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਰੂਸ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਰੂਸ ਵਿਰੋਧੀ ਮਤਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ‘ਸ਼ਾਂਤੀ ਕਾਨਫਰੰਸ’ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਵੀ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਭਾਰਤ-ਰੂਸ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਦੋਸਤੀ
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੂਸ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰੂਸ ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਪਲਾਇਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਰੱਖਿਆ ਲੋੜਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ 50% ਰੂਸ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਗਲਤਫਹਿਮੀਆਂ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਰੂਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰੇ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਸ ਗਲਤਫਹਿਮੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਦੌਰੇ ਦਾ ਉਦੇਸ਼
ਦੌਰੇ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਏਜੰਡੇ ਦਾ ਐਲਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਹੋਣਗੇ। ਸਥਾਨਕ ਮੁਦਰਾ ਭੁਗਤਾਨ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ, ਟੂਰਿਸਟ ਐਕਸਚੇਂਜ, ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਖਰਚਿਆਂ ਲਈ ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਰੂਬਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਚੇਨਈ-ਵਲਾਦੀਵੋਸਤੋਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਰਗ, ਖੇਤੀ, ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਰੱਖਿਆ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਰੱਖਿਆ ਸਪਲਾਈ ‘ਚ ਦੇਰੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਉਣਗੇ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਐੱਸ-400 ਟ੍ਰਾਇਮਫ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ‘ਚ ਦੇਰੀ। ਕਿਆਸ ਲਗਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ SU-70 ਸਟੀਲਥ ਬੰਬਰ ਖਰੀਦਣ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦਾ ਇਹ ਦੌਰਾ ਆਲਮੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਭਾਰਤ-ਰੂਸ ਸਬੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਦੂਰਗਾਮੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
