ਸੰਭਲ: ਸੰਭਲ ‘ਚ ਸ਼ਾਹੀ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਅਤੇ ਹਰੀਹਰ ਮੰਦਿਰ (Shahi Jama Masjid and Harihar Temple) ਵਿਚਾਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਰਵੇਖਣ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਸੀਲਬੰਦ ਲਿਫਾਫੇ ‘ਚ ਅਦਾਲਤ ‘ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ, ਦੋ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰੱਖਤ, ਇੱਕ ਖੂਹ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲੋਹੇ ਦੀ ਜ਼ੰਜੀਰੀ ਜੋ ਕਿ ਗੁੰਬਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਇੱਕ ਘੰਟੀ ਲਟਕਦੀ ਹੈ, ਵੀ ਮਿਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਝੂਮਰ ਟੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੰਦਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
19 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਰੀਬ ਡੇਢ ਘੰਟੇ ਦੀ ਵੀਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਦਕਿ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕਰੀਬ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਦੀ ਵੀਡੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕਰੀਬ 1200 ਤਸਵੀਰਾਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਐਡਵੋਕੇਟ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਸਰਵੇ ਰਿਪੋਰਟ ਸੀਲਬੰਦ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਜੱਜ ਸੀਨੀਅਰ ਡਵੀਜ਼ਨ ਅਦਿੱਤਿਆ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਐਡਵੋਕੇਟ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਰਮੇਸ਼ ਰਾਘਵ ਨੇ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਸ਼ਾਹੀ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ‘ਚ ਮੰਦਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਕਈ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ।
50 ਫੁੱਲ, ਬੋਹੜ ਦੇ ਰੁੱਖ, ਖੂਹ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ
ਸੂਤਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ‘ਚ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਟਸ/ਆਰਟੀਫੈਕਟ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੋ ਬੋਹੜ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ‘ਚ ਹੀ ਬੋਹੜ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੂਹ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਧਾ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਅੱਧਾ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਬਾਹਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪੁਰਾਣੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ
ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਰਵੇਖਣ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁੰਬਦ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਸਾਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਨਵੀਂ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਸਬੂਤ ਵੀ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਮੰਦਰ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਰ ਨਾਲ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਗੁੰਬਦ ਹੈ, ਇੱਕ ਤਾਰ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਜ਼ੰਜੀਰੀ ਨਾਲ ਝੂਮਰ ਟੰਗਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਘੰਟੀਆਂ ਲਟਕਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਲਾਸਟਰ ਨਾਲ ਪੇਂਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ
ਸੂਤਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਵਿਵਾਦਿਤ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਮਿਲੇ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਮੰਦਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ, ਖਿੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਦੀਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਰ ਅਤੇ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੁਰਾਣੀ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਲੁਕਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸੰਭਲ ਵਿੱਚ ਸਰਵੇਖਣ ਦੌਰਾਨ ਭੜਕੀ ਸੀ ਹਿੰਸਾ
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਸੰਭਲ ਦੀ ਸ਼ਾਹੀ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਰੀਹਰ ਮੰਦਰ ਸੀ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ 19 ਨਵੰਬਰ 2024 ਨੂੰ ਸਿਵਲ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸੇ ਦਿਨ ਸਿਵਲ ਜੱਜ ਸੀਨੀਅਰ ਡਵੀਜ਼ਨ ਆਦਿਤਿਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰਨ ਦੇ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਰਮੇਸ਼ ਸਿੰਘ ਰਾਘਵ ਨੂੰ ਐਡਵੋਕੇਟ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਦਿਨ ਸਰਵੇ ਟੀਮ ਸ਼ਾਮ 4 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਮਸਜਿਦ ਪਹੁੰਚੀ ਅਤੇ ਕਰੀਬ ਦੋ ਘੰਟੇ ਤੱਕ ਸਰਵੇ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦਿਨ ਸਰਵੇ ਦਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਵੇਖਣ ਟੀਮ 24 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਪਹੁੰਚੀ। ਦੁਪਹਿਰ ਬਾਅਦ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਰਵੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ‘ਚ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ। ਭੀੜ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਟੀਮ ‘ਤੇ ਪਥਰਾਅ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
